Manastir
Banja
Prijatelji sajta
Oglasi
Riznica manastira
Radovi na zaštiti manastira sv. Nikole koji su započeti 1968. godine od strane Republičkog zavoda za zaštitu spomenika rezultirali su pronalaskom bogate riznice sa 40 crkvenih predmeta od plemenitih metala. Posle istraživanja na crkvi sv. Nikole koji su trajali tokom 1972. godine, prešlo se na istraživanja na crkvi Uspenja presvete Bogorodice. U toku istraživanja nekoliko grobova, na dubini od 1,5 m ispod prvobitnog poda, sa južne strane ispred oltara, 26. septembra 1974. godine pronađena je riznica. Predmeti su bili brižljivo smešteni u drveni kovčeg sa gvozdenim okovima. Iskopavanja su tada vršili i učestvovali Mirjana Šakota, istoričar umetnosti, Zoran Simić, arheolog i Ljubica Bošnjak, student arhitekture.
Prema mišljenju Mirjane Šakote predmeti ove riznice zakopani su u razdoblju posle 1. septembra 1693. godine pa najkasnije do 1698. godine, a zakopao ih je mitropolit tamišvarski Josif, koji je u to vreme živeo kao sabrat ili bio starešina manastira na Banji.
Riznica je bilia izuzetno brižljivo zakopana, svi predmeti bili su umotani u tanku tkaninu da bi se što manje ošteteili. Na dnu kovčega bili su postavljeni krstovi, zatim kadionice, putiri i darohranilica, a odozgo najosetljiviji predmeti ripide i stvari od gorskog kristala. Na vrhu bio je postavljen, tada tek sačinjen, veliki i teški, osmokraki krst mitropolita Josifa.
Pojedini predmeti u momentu zakopavanja bili su stariji od 200 godina, a većina njih više od 100 i bili su isključivo od belog ili pozlaćenog srebra, sa draguljima ili bez njih, od gorskog kristala i rožine okovane u srebro. Drveni delovi krstova uglavnom su propali, mada su sačuvane dve duborezbarene ikonice i jedan naprsli krstić. Skoro svi otkriveni predmeti ove riznice predstavljaju unikate ili prototipove, najstarije kod nas predmete te vrste.
Neki od njih kao veliki pehar – predmet luksznog svetovnog gotičkog zlatarstva, zatim renesansni konfetnik, čaša i krst sa gorskim kristalom, ili graciozne venecijanske, nemačke i mađarske kašike, pokazuju visoko razvijeno estetsko shvatanje, ukus i način života pojedinih društvenih slojeva u to vreme, u ovom konkretnom slučaju visokih crkvenih krugova.
Posuda za slatkiše – konfetnik je po formi jedinstven primer luksuznog stonog posuđa, svetovne namene.
Tri naprsna ruska krsta izrađena u radionici Zagorskog manastira kod Moskve su jedinstveni primeri koji se veoma retko nalaze van teritorije same Rusije.
Neki od srebrnih predmeta imaju pečat majstora ili oznaku za kakvoću i težinu srebra, što su takođe retki primeri u našem srednjem veku, koji bacaju novu svetlost na pitanje organizovanja i rada srpskih zlatarskih radionica u XVI veku, koje su nam inače sasvim nepoznate.
Neki od pronadenih predmeta riznice su danas izloženi u manastiru sv. Nikole na Banji, a možete ih pogledati i ovde.